ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ႏွင့္ ေဗာဓိသမုိင္း

ေနနန္းရယ္တဲ့ ဖန္သူရိန္။ တန္ခိုးဥဏွဂူႏွင့္
ကဆုန္ဟူ သည္မာသမွာ ျပင္းျပပူရွိန္။
ဝိသာခါ ယွဥ္ၿပိဳင္ဝန္းပါလုိ႔၊ ထြန္းလွတဲ့ေငြတာရိန္ငယ္။
ဒြတၱႎသေန႔စြဲ။
ပန္းစကားဝါ၊ နန္းမရာေကသီဆင္လို႔၊
ေရႊျပည္ခြင္ ဗုိလ္ပါေပါင္းရယ္တုိ႔၊ ၿငိမ့္ေညာင္းေအာင္ ထာဝစဥ္ျဖင့္၊
ခါသဘင္ေညာင္ေရသြန္းၾကတယ္၊ လြမ္းစရာ့ပြဲ။

ကဆုန္လႏွင့္ ပတ္သက္၍ အထက္ပါအတုိင္း စာဆုိေတာ္ ဦးၿပံဳးခ်ဳိက ေရးစပ္ သီကံုးခဲ့ပါသည္။ ကဆုန္လကို ပုဂံေခတ္က ကုဆုန္၊ ကူဆံု၊ ခူဆံု၊ ခုဆံုဟု အမ်ဳိးမ်ဳိးေခၚ ေဝၚေရးသားခဲ့ၾကသည္။ ေဗဒင္က်မ္းအလုိ အားျဖင့္ ဤလသည္ ၿပိႆရာသီျဖစ္ၿပီး ဝိသာခါနကၡတ္သည္ လမင္းႏွင့္အတူ ေကာင္းကင္တြင္ ယွဥ္ၿပိဳင္ထြန္းလင္း ေသာလျဖစ္သည္။ ရာသီ႐ုပ္မွာ ႏြားလား ဥသဘ႐ုပ္ျဖစ္ၿပီး ဤလတြင္ ရာသီပန္းအျဖစ္ စကားဝါပန္းတုိ႔ ဖူးပြင့္ၾကသည္။ ေန႔တာရွည္၍ ညတာတိုေသာ ရက္စံုလျဖစ္သည္။ ကဆုန္လသည္ ျမန္မာလမ်ားတြင္ ဒုတိယ လျဖစ္၍ ဥတုသံုးလီတြင္ ေႏြဥတု၌ပါဝင္ သည္။ ေဝါဟာရလီနတၳဒီပနီက်မ္းအရ ကုဆုန္၊ ကဆံုတုိ႔တြင္ ကု-ကတုိ႔သည္ “ေရ” ဟု အဓိပၸာယ္ရရွိၿပီး ဆုန္၏အဓိပၸာယ္မွာ သြန္း၊ ေလာင္း၊ ဖ်န္းျခင္းျဖစ္သည္။ ပညာရွင္ မ်ားက ဤလကို "ကံ ဥဒကံ ဆိႏၵတီတိ ကဆိနံ"ေယာမာေသာ၊ အၾကင္လသည္။ ကံဥဒကံ၊ ေရကို။ ဆိႏၵတိ၊ ျဖတ္တတ္၏။ ဣတိတသၼာ၊ ထုိ႔ေၾကာင့္။ ေသာမာေသာ၊ ထုိလ သည္။ ကဆိနံ၊ ကဆုန္မည္၏။ ဟု ဝစနတၳျပဳခဲ့ၾကသည္။ ဤလသည္ ေႏြရာသီ ၏ ဗဟုိခ်က္မက်ေသာ လျဖစ္သျဖင့္လည္း
“ကဆုန္ နယုန္-ေဆြ႕ေဆြ႕ခုန္”ဆုိသကဲ႔သို႔ ပူ လြန္း၍ ေဆြ႕ေဆြ႕ခုန္ရမတတ္ အပူရွိန္လြန္ကဲ ေသာလျဖစ္သည္။

ဤလတြင္ အင္း၊ အိုင္၊ ကန္၊ ေခ်ာင္း၊ ေရႏုတ္ေျမာင္းမ်ားမွာ ေရမ်ားခန္းေျခာက္ ၍ သစ္ပင္ပန္းမန္မ်ားမွာ ညႇဳိးေရာ္ကာ ေသလုမတတ္ ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ေသာ ကာလ လည္းျဖစ္ပါသည္။ ဤမွ်ပူျပင္းေသာလတြင္ ပရိေဘာဂေစတီတြင္ပါဝင္ေသာ မဟာေဗာ ဓိပင္မ်ား ဆက္လက္ရွင္သန္ႏုိင္ဖို႔ရန္ အတြက္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားက ေဗာဓိပင္ ကို ေရျဖင့္သြန္းေလာင္းပူေဇာ္ၾကေသာ ဓေလ့သည္ ေရွးယခင္ကပင္ ေပၚထြန္းခဲ့ပါ သည္။ ျမန္မာႏုိုင္ငံတြင္ ဒုတိယကမၻာစစ္ ႀကီးၿပီးဆံုးေသာကာလမွစ၍ ကဆုန္လျပည့္ ေန႔ကို “ဗုဒၶေန႔”ဟုသတ္မွတ္ၿပီး ႏုိင္ငံေတာ္ အစိုးရက ထိုေန႔ကို အမ်ားျပည္သူ႐ံုးပိတ္ ရက္အျဖစ္ ေဂဇက္ဝင္ သတ္မွတ္ေပးခဲ့ပါ သည္။
ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားသည္ ႏွစ္စဥ္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ေရာက္တုိင္း ကဆုန္ ေညာင္ေရသြန္းပြဲျဖစ္သည့္ ဗုဒၶပူဇနိယ ပြဲေတာ္ႀကီးကို ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္နံတစ္လ်ား ေနရာအႏွံ႔အျပား ခမ္းနားႀကီးက်ယ္စြာ က်င္းပခဲ့ၾကပါသည္။

ေရွးေခတ္အခါကစ၍ ဤလတြင္ ဘုရင္ႏွင့္တကြ လုပ္သားျပည္သူမ်ားသည္ ေညာင္ေရသြန္းပြဲေတာ္ကို ရာသီပြဲေတာ္ အျဖစ္ ဆင္ယင္က်င္းပေလ့ ရွိခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္သာမက သီဟုိဠ္ (သီရိလကၤာ) ႏုိင္ငံ၊ ထိုင္းႏုိင္ငံ၊ လာအုိ၊ ကေမၻာ ဒီးယား၊ ဗီယက္နမ္ အစရွိေသာ ဗုဒၶဘာသာ ကို အမ်ားစုကိုးကြယ္ၾကသည့္ ႏုိင္ငံမ်ားမွာ လည္း ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကို ႏွစ္စဥ္ “ဝီဆတ္ေဒး”ဟု သတ္မွတ္ၿပီး မိမိတုိ႔ သက္ဆုိင္ရာ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈမ်ားႏွင့္ တြဲဖက္၍ ခမ္းနားႀကီးက်ယ္စြာ က်င္းပေလ့ ရွိၾကပါသည္။

ကဆုန္လျပည့္ေန႔သည္ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔ အဖို႔ အထူးျမတ္ဆုံးေသာ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္တစ္ေန႔ ျဖစ္သည္။ အဘယ္ ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔၌ သံုး ေလာကထြတ္ထား သဗၺညဳျမတ္စြာဘုရား ရွင္သည္ ဘုရားျဖစ္ရန္အတြက္ ဒီပကၤရာ ဘုရားျမတ္စြာထံေတာ္ပါးတြင္ နိယတဗ်ာဒိပ္ပန္းကို ဆင္ျမန္းခဲ့သည္။ တစ္ဖန္ B.C 624 မဟာသကၠရာဇ္ ၆၈ ခု၊ ေသာၾကာေန႔ ကဆုန္လျပည့္ေန႔၌ပင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့ သည္။ ထုိ႔ျပင္ ေဗာဓိပင္ႏွင့္ ေရႊပလႅင္တြင္ သစၥာေလးပါးတရား သိျမင္ၿပီး သဗၺညဳတ ဉာဏ္ေတာ္ကိုရရွိေသာ B.C 589၊ မဟာ သကၠရာဇ္ ၁၀၃ ခု ဗုဒၶဟူးေန႔သည္ ကဆုန္ လျပည့္။ မဟာပရိနိဗၺာန္ဝင္စံေတာ္မူေသာ B.C 544 မဟာသကၠရာဇ္ ၁၄၈ ခု အဂၤါေန႔ သည္ ကဆုန္လျပည့္စသည္ျဖင့္ တုိက္ဆုိင္လွစြာ ႀကံဳခဲ့ပါသျဖင့္ ဤေန႔သည္ လြန္စြာ ထူးျမတ္ေသာ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ႀကီးတစ္ေန႔ အျဖစ္ သာသနာ့သမုိင္း တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ထင္ရွားခဲ့ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရွးလူႀကီး မ်ားက မွတ္သားရ လြယ္ကူေစရန္အတြက္ “ဗ်ာဒိတ္၊ ဖြားျမင္၊ ေဗာဓိပင္၊ စံဝင္နိဗၺာန္ နန္း”ဟု လကၤာျပဳလုပ္ ထားခဲ့ၾကပါသည္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားသည္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ ေရာက္တုိင္း ဘုရားပြင့္ေတာ္မူရာ မဟာေဗာဓိပင္ကို ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ အျဖစ္ ကိုယ္စားရည္မွန္း၍ ေညာင္ေရမ်ား ျဖင့္ သြန္းေလာင္းပူေဇာ္ၾကပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ “ကာဠဳ၊ ယေသာ္၊ ညီေတာ္၊ ဆႏၷ၊ က႑က၊ ေသာဏၰ၊ ဗုဒၶေဟ”ဟူေသာ စကားအရ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ႏွင့္ တစ္ခ်ိန္တည္း တစ္ရက္တည္း ေမြးဖြားခဲ့ေသာ ဖြားဖက္ေတာ္ ခုနစ္ဦးတုိ႔တြင္လည္း ေဗာဓိပင္သည္ ဖြားဖက္ေတာ္တစ္ခု အျဖစ္ ပါဝင္ခဲ့ပါသည္။

ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္တုိင္ ေဗာဓိပင္ကို ပူေဇာ္ထိုက္ေၾကာင္းကို ေတရသကနိ ပါတ္ေတာ္လာ ကလိဂၤေဗာဓိဇာတ္ေတာ္၌ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ ထိုဇာတ္၌ အနာထပိဏ္ သူေဌးႀကီး ေလွ်ာက္ထားသျဖင့္ အရွင္အာနႏၵာက ဘုရားရွင္အားပူေဇာ္ ထုိက္ေသာ ေစတီေတာ္မ်ားအေၾကာင္း ေမးျမန္းေလွ်ာက္ထားေသာအခါ ဘုရားရွင္က ေလာက၌ကိုးကြယ္ထုိက္ေၾကာင္း ေစတီ သုံးမ်ဳိးရွိသည္။
(၁) သာရီရိကေစတီ - ဘုရားရွင္၏ စြယ္ေတာ္ေလးဆူ တုိ႔ႏွင့္တကြ အေသြးေတာ္ အသားေတာ္ စသည့္ ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္ မ်ား၊ (၂) ပရိေဘာဂေစတီ - ေဗာဓိပင္၊ သပိတ္၊ သကၤန္းပရိကၡရာ ေက်ာင္းအိပ္ရာေနရာ စသည့္ ဘုရားရွင္တုိ႔၏ အသံုးအေဆာင္ပစၥည္းမ်ား၊ (၃) ဥဒၵိႆေစတီ - ဘုရားရွင္ ကိုယ္စားထုလုပ္ ကိုးကြယ္ၾကေသာ နိမၼိတ ႐ုပ္ပြားဆင္းတု ေတာ္မ်ား စသည့္ သံုးမ်ဳိးတုိ႔ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသံုးမ်ဳိးတုိ႔ တြင္ သာရီရိကေစတီေတာ္ကို ငါဘုရား သက္ေတာ္ထင္ရွားရွိစဥ္ မျပဳလုပ္ႏုိင္၊ ဥဒၵိ ႆေစတီေတာ္ႏွင့္ ပရိေဘာဂေစတီ ႏွစ္ပါးကိုမူ ျပဳလုပ္ႏုိင္သည္။ ဘုရားရွင္တို႔ အသံုးျပဳေသာ ေဗာဓိပင္ျမတ္သည္ ငါဘုရား သက္ေတာ္ထင္ရွား ရွိစဥ္၌ပင္ ေစတီေတာ္ မည္၍ ပူေဇာ္ထုိက္သည္ဟု မိန္႔ၾကားေတာ္မူ ခဲ့ပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားဆင္း တုေတာ္မ်ားကို ပူေဇာ္သည့္ဓေလ့သည္ ဘုရားရွင္ သက္ေတာ္ထင္ရွား ရွိစဥ္ကပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရပါသည္။

ဗုဒၶျမတ္စြာႏွင့္ မဟာေဗာဓိပင္သည္ ခြဲျခား၍မရေကာင္းပါေပ။ မဟာေဗာဓိပင္ သည္ ဘုရားရွင္၏သေကၤတျဖစ္သည္။ ျမတ္ဗုဒၶသည္ ၃၅ ႏွစ္အရြယ္ ေဗာဓိပင္ ေအာက္တြင္ေပါက္ေသာ ေရႊပလႅင္ထက္၌ မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃ ခု ႀဃ ၅၈၉ ကဆုန္ လျပည့္ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ ပု, ဒိ, အာ ဟူေသာ ဉာဏ္ေတာ္သံုးမ်ဳိးကို ရရွိၿပီး သဗၺညဳတဉာဏ္ ေတာ္ရွင္အျဖစ္ ေလာကသံုးပါးတြင္ ဘုရား စင္စစ္ ဧကန္ျဖစ္ေတာ္မူခဲ့သည္။ လျပည့္ ေက်ာ္တစ္ရက္ေန႔မွစ၍ ပထမသတၱာဟ အျဖစ္ ေဗာဓိပင္ရင္းတြင္ ခုနစ္ရက္သီတင္း သံုးေတာ္မူ၍ ဒုတိယသတၱာဟတြင္ ဤမွ် ေက်းဇူးႀကီးမားေသာ ေဗာဓိပင္ကို ဘုရား ရွင္သည္ အနိမိသ ကုန္းထက္မွေန၍ ခုနစ္ရက္ ပတ္လံုး မတ္တတ္ရပ္ခါ မမွိတ္မသံုေသာ မ်က္စိျဖင့္ ၾကည့္ေတာ္မူျခင္းျဖင့္ ေက်းဇူး ဆပ္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ဤေနရာ၌ “ေဗာဓိ” ဆုိသည္မွာ ဘုရားရွင္တုိ႔၏ သစၥာေလးပါး ကို ထိုးထြင္းသိျမင္၍ နိဗၺာန္သို႔မ်က္ေမွာက္ ျပဳေသာ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ကို ဆုိုလိုပါ သည္။ ထိုဉာဏ္ေတာ္ရရွိရာအရပ္ အပရာ ဇိတ ေရႊပလႅင္ထက္၌ ေပါက္ေသာ အပင္ကို “ေဗာဓိပင္”ဟုေခၚသည္။ ဥပမာ- ကကုသန္ ျမတ္စြာဘုရား၏ေဗာဓိသည္ ကုကၠဳိပင္ျဖစ္ သည္။ ေကာဏဂံုျမတ္စြာဘုရား၏ ေဗာဓိ သည္ ေရသဖန္းပင္၊ ကႆပျမတ္စြာဘုရား ၏ေဗာဓိသည္ ပေညာင္ပင္၊ ေနာင္ပြင့္လတ႕ၱံ ေသာ အရိေမေတၱယ်ဘုရားရွင္၏ ေဗာဓိ သည္ ကံ့ေကာ္ပင္ စသည္တုိ႔ျဖစ္သည္။

ထို႔အျပင္ ကလိဂၤေဗာဓိဇာတ္၌ ဘုရားရွင္ေဇတဝန္ေက်ာင္းေတာ္၌ သီတင္း သံုးေတာ္မူစဥ္က လူအမ်ားသည္ ပန္းန႔ံသာ စသည္တုိ႔ကိုကိုင္ေဆာင္၍ ဘုရားရွင္ကို ပူ ေဇာ္ရန္ လာေရာက္ဖူးေျမာ္ၾကသည္။ ထို အခ်ိန္တြင္ သံုးလူထြက္တင္ ဘုရားရွင္သည္ သတၱဝါမ်ားကို တရားေဒသနာျဖင့္ ခ်ီးေျမႇာက္ ေဟာၾကားဖုိ႔ရန္ ေဒသစာရီၾကြခ်ီေတာ္မူေန ခ်ိန္ႏွင့္ႀကံဳ၍ မဖူးေျမာ္လုိက္ ၾကရသျဖင့္ စိတ္လက္မၾကည္သာ ျဖစ္ၾကရၿပီး ဂႏၶကုဋိ တံခါးဝတြင္ ပန္းနံ႔သာတုိ႔ကို ခ်၍ ျပန္သြား ၾကရသည္။ ဤအေၾကာင္းကို အနာထပိဏ္ သူေဌးႀကီးက အရွင္အာနႏၵာအား အေၾကာင္းစံု ေလွ်ာက္ထား၍ သိရသျဖင့္ အရွင္အာနႏၵာမွ တစ္ဆင့္ ဘုရားရွင္အား “ရွင္ေတာ္ျမတ္ ဘုရား ေဒသစာရီၾကြခ်ီေနခိုက္ ကိုယ္စား ပူေဇာ္မႈျပဳလုပ္ ႏိုင္ၾကပါရန္ မဟာေဗာဓိပင္ မွ မ်ဳိးေစ့ကိုယူ၍ ေဇတဝန္ေက်ာင္းေတာ္ တံခါးမုခ္၌ စိုက္ထားလုိေၾကာင္း” ေတာင္းပန္ ေလွ်ာက္ထားခဲ့သည္။ ဘုရားရွင္က ထိုသို႔ေဗာဓိပင္ကို စိုက္ပ်ဳိးပူေဇာ္ခဲ့ပါလွ်င္ ငါဘုရား အၿမဲရွိေနဘိသကဲ႔သို႔ ျဖစ္ၿပီး ကုသိုလ္တရားမ်ား တိုးပြားေၾကာင္းျဖစ္၍ ေကာင္းျမတ္လွေပသည္ဟု ႏႈတ္ေတာ္ျဖင့္ ခြင့္ျပဳေတာ္မူ ခဲ့ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဘုရားရွင္သည္ မိမိကိုယ္စား ဖူးေျမာ္ခံ ႏိုင္ရန္ အရွင္အာနႏၵာအား မူလေဗာဓိပင္မွ မ်ဳိးေစ့ကို ေဆာင္ယူစိုက္ေစသည္။ အရွင္မဟာေမာဂၢလာန္ မေထရ္ျမတ္သည္ ယူဇနာ ၆၀ ေဝးကြာေသာ ေဗာဓိမ႑ိဳင္ ကုန္းေတာ္သို႔ ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ ၾကြခ်ီ ၍ ေၾကြက်ဆဲျဖစ္ေသာ မူလမဟာေဗာဓိ မ်ဳိးေစ့ကို သကၤန္းျဖင့္ခံ၍ ယူေဆာင္လာခဲ့ ၿပီး အရွင္အာနႏၵအား ေပးအပ္သည္။ ထိုေဗာဓိမ်ဳိးေစ့ကို ေဇတဝန္ေက်ာင္းဝင္း တြင္ တံခါးမုခ္၏ သတ္မွတ္ေနရာ၌ အနာထပိဏ္ သူေဌးသည္ ေျမသို႔ခ်စိုက္လိုက္ရာ တန္ခိုးေတာ္ေၾကာင့္ ေျမသို႔မေရာက္မီ ထြန္တံုးပမာဏခန္႔ အေတာင္ ၅၀ ျမင့္ေသာ မဟာေဗာဓိပင္သည္ ပရိသတ္မ်ား၏ ေရွ႕ေမွာက္၌ပင္ ခက္မငါးျဖာႏွင့္ ျပည့္စံုစြာျဖင့္ အံ့ၾသဖြယ္ရာ ႐ုတ္ျခည္းေပါက္ ဖြားလာခဲ့ေပသည္။ ထိုပြဲေတာ္တြင္ ေကာသလမင္းႀကီးကိုယ္တိုင္ ဦးေဆာင္၍ ရဟႏၲာ မေထရ္ႀကီးမ်ား၊ အနာထပိဏ္၊ ဝိသာခါ စေသာ သဒၶါတရားႏွင့္ျပည့္စံုေသာ အရိယာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားစြာ ပါဝင္ၾကသည္။ ထိုေဗာဓိ ေညာင္ပင္ေအာက္၌ပင္ ဘုရားရွင္သည္ တစ္ညတာနိေရာဓသမာပတ္ ဝင္စားေတာ္ မူသည္။ ပေႆနဒီေကာသလမင္းႀကီးႏွင့္ တိုင္းသူျပည္သားတို႔သည္ ထိုမဟာေဗာဓိ ပင္ကို ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္အလား ပန္းနံ႔သာ၊ ဆီမီး စသည္တို႔ျဖင့္ ေန႔စဥ္ပူေဇာ္ သကၠာရျပဳၾကသည္။ ပူရွိန္ျပင္းသည့္ ကဆုန္ လသို႔ေရာက္ေသာအခါ မင္းႏွင့္ျပည္သူတို႔ သည္ မဟာေဗာဓိပင္မညႇိဳးေရာ္ေစရန္ ေရသြန္း ပူေဇာ္ပြဲသဘင္ကို က်င္းပၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္အခါမွစ၍ ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္း ပြဲေတာ္ေပၚေပါက္လာဟန္ ရွိသည္ဟု ေရွးပညာရွင္မ်ားက ယူဆၾကပါသည္။ ဤေဗာဓိပင္ကို အရွင္အာနႏၵာမေထရ္ ႀကီးမွဴးစိုက္ပ်ဳိးသျဖင့္ “အာနႏၵာေဗာဓိ” ဟု အမည္တြင္သည္။ အိႏၵိယသို႔ ဘုရားသြားဖူး ၾကသူတိုင္း အာနႏၵာေဗာဓိပင္ကို ေဇတဝန္ ေက်ာင္းဝင္းတြင္ ယေန႔တိုင္ ဖူးေျမာ္ႏိုင္ပါ သည္။

အိႏၵိယႏိုင္ငံ ပါဋလိပုတ္ျပည့္ရွင္ သီရိဓမၼာေသာက မင္းတရားႀကီးသည္ အရွင္မဟာ ေမာဂၢလိပုတၱတိႆမေထရ္ျမတ္ ၏ အမိန္႔ရွိေတာ္မူသည့္ အတိုင္း မဇၩိမေဒသ ဘုရားပြင့္ေတာ္မူရာ မူလမဟာေဗာဓိပင္ႀကီး မွ ေတာင္ဘက္ကိုင္း (ဒကၡိဏ “ ေတာင္ + သာခါ = အကိုင္း) ကို ေညာင္ပင္ေအာက္ အင္းပ်ဥ္ေပၚတြင္ မင္းႀကီးကိုယ္တိုင္ ရပ္ကာ လက္ယာေတာင္ကိုင္းကို ေရႊစုတ္တံျဖင့္ ဟင္းသျပဒါး (ေဆးဒန္းျမင္းသီလာ) တို႔ျဖင့္ ေရးသားၿပီး “အကယ္၍ မဟာေဗာဓိပင္ သည္ သီဟိုဠ္ကြၽန္း၌ တည္အံ့၊ ငါသည္လည္း ဘုရားသာသနာ၌ ယံုမွားကင္းသည္ျဖစ္တံ့၊ ဤေဗာဓိပင္သည္ အလိုလို ေရႊဖ်ဥ္း၌ တည္ပါေစသတည္း" ဟု သစၥာဆိုေလ၏။ မင္းႀကီး သစၥာဆိုၿပီးသည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ သတ္မွတ္ထားေသာ ေနရာမွ ပင္စည္အျမင့္ ဆယ္ေတာင္မွ်ရွိၿပီး ေဗာဓိသီးငါးလံုးပါရွိ သည့္ ေလးေတာင္ခန္႔မွ်ေသာ ခက္မငါးျဖာ ႏွင့္ ျပည့္စံုသည့္ လက္ယာေတာင္ကိုင္းသည္ အလိုလိုျပတ္၍ ေရႊဖ်ဥ္းထက္၌ တည္လာေလသည္။ ၄င္းေဗာဓိပင္ကို သီရိဓမၼာ ေသာကမင္းႀကီး၏ သမီးေတာ္ျဖစ္ေသာ သဃၤမိတၱာရဟႏၲာေထရီမသည္ ပရိသတ္ အၿခံအရံမ်ားစြာႏွင့္တကြ သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံသို႔ ဦးေဆာင္၍ ပင့္ေဆာင္ၿပီး စိုက္ပ်ဳိးခဲ့ေလ သည္။ ထိုဒကၡိဏသာခါ ေဗာဓိပင္ကို ယခုတိုင္ သီဟိုဠ္ဘုရားဖူး သြားသူတိုင္း သြားေရာက္ဖူးေျမာ္ ပူေဇာ္ႏိုင္ၾကပါသည္။

မွတ္ခ်က္ ။ ။ သီဟိုဠ္သားတို႔သည္ ထိုေဗာဓိပင္မ်ားမွ ေၾကြက်ေသာ ေဗာဓိကိုင္းႏွင့္ တကြ အရြက္မ်ားကို အမႈန္႔ႀကိတ္သ႐ိုးကိုင္ၿပီး ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားဆင္းတုေတာ္ပံုမ်ား ျပဳလုပ္ကိုးကြယ္ၾကသျဖင့္ “ဒကၡိဏသာခါ” ဟု ေခၚသည္။ သကၠရာဇ္ ၇၈၈ ခုႏွစ္၊ အင္းဝ ေနျပည္ေတာ္နန္းစံ မိုးညႇင္းမင္းတရားႀကီး လက္ထက္၌ သီဟိုဠ္မွ ဘုရား႐ုပ္ပြားေတာ္ အဆူသံုးရာေက်ာ္ ပဏၰာ ဆက္သလာသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဒကၡိဏ သာခါ ဆင္းတုေတာ္မ်ား စတင္ေပၚေပါက္ လာေၾကာင္း သမႏၲစကၡဳဒီပနီက်မ္းတြင္ မိန္႔ဆိုသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔လည္း မဟာေဗာဓိ ပင္မ်ဳိးမ်ား သာသနာေရာက္စကပင္ စတင္ ေရာက္ရွိခဲ့ေလသည္။ အေၾကာင္းမွာ ျမန္မာ တို႔၏ ၁၂ လတြင္ ဒုတိယလကို ကဆုန္လဟု နာမည္ေပးထားၾကျခင္းမွာ ကု = ေရ + ဆံု = သြန္းေလာင္းျခင္းကိုစြဲ၍ ေပးခဲ့ၾကသည္ကို ေထာက္ဆေသာအားျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေညာင္ေရသြန္းေလာင္းျခင္း ဓေလ့သည္ မဟာေဗာဓိပင္ပြားမ်ား ေရာက္စကပင္ ျဖစ္ေပၚခဲ့လိမ့္မည္ဟု မွန္းဆရပါသည္။ သကၠရာဇ္ ၆၅၃ ခုႏွစ္စြဲ သင္ႀကီးေညာင္အုပ္ ေက်ာက္စာ (ေက်ာ) ၂၂၊ ၂၃ တြင္ မီဖုန္၊ သႀကၤန္၊ စာရိယ္၊ ေညာင္ရိယ္သြန္၊ မျပစ္ေစ လ်င္တည္၏” စေသာ ပုဂံၿမိဳ႕ ေစာလွဝန္း ေက်ာက္စာ အေထာက္အထားမ်ားအရ ပုဂံေခတ္တြင္ မဟာေဗာဓိ ေညာင္ပင္မ်ား ကိုးကြယ္ေသာဓေလ့ ရွိေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ ပင္းယေခတ္တြင္ ေပၚေပါက္လာေသာ
“စကားဝတ္စံုေျမ၊ သြန္းေညာင္ေရ၊ ထံုးေလတန္႔စကူး။ ေႏြလဆန္း၊ ဆန္းေလဦး၊ ဝတ္ဆံေရႊသား။ စံကားပြင့္လွဦး” ဟူေသာ ျပည္မင္း မ်က္ႏွာရွည္ ကာခ်င္းအရလည္း ေကာင္း ပုဂံေခတ္၊ ပင္းယေခတ္တို႔တြင္ ေညာင္ေရသြန္းေလာင္းျခင္း ဓေလ့ရွိ ေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားပါသည္။ ေပါင္းေလာင္းရွင္ေခၚသည့္ အရွင္ ကႆပမေထရ္သီဟိုဠ္မွ ပင့္ေဆာင္လာ သည့္ ေညာင္ေရသြန္းပြဲေတာ္သည္ ကဆုန္ လ၏ ရာသီပြဲေတာ္သာမက ဘာသာေရး ပြဲေတာ္လည္း ျဖစ္ပါသည္။

ဗုဒၶပူဇနိယ ပြဲေတာ္မ်ားအနက္ အထူးျမတ္ဆံုးျဖစ္ၿပီး အေလးအနက္ထား အပ္ေသာ မဟာေဗာဓိပူဇာ ပြဲသဘင္လည္း ျဖစ္ပါသည္။ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ ထြန္းကားရာအရပ္တိုင္း၌ “သာသနာေတာ္ အစ မဟာေဗာဓိပင္က” ဟူေသာ တူညီ သည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္တို႔ျဖင့္ မဟာေဗာဓိပင္ အား ဘုရားရွင္ကိုယ္တိုင္အလား အေမႊး နံ႔သာရည္မ်ားျဖင့္ သြန္းေလာင္းပူေဇာ္ ေလ့ရွိၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားသည္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ ေရာက္တိုင္း ဘုရားရွင္ ေဗာဓိဉာဏ္ကိုရရန္ အားထုတ္ေတာ္မူရာ၌ အမွီျပဳ အသံုးျပဳေတာ္မူခဲ့ေသာ ေဗာဓိပင္ ျဖစ္၍ ေစတီသံုးမ်ဳိးတို႔အနက္ ပရိေဘာဂ ေစတီတြင္ ပါဝင္သည့္ ေဗာဓိပင္ကို ဘုရားရွင္အားရည္မွန္းၿပီး ေညာင္ေရသြန္း ေလာင္းပူေဇာ္ပြဲမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ ေရာက္သည္ႏွင့္ ငါးပါး၊ ရွစ္ပါး စသည့္ သီလမ်ားကို မိမိတို႔တတ္စြမ္းသမွ် ခံယူ ေဆာက္တည္ၾကၿပီး သက္ေတာ္ထင္ရွား ျမတ္စြာဘုရားကို အာ႐ံုယူ၍ ဗုဒၶါႏုႆတိ ဘာဝနာမ်ားကို တစ္ေနကုန္ပြားမ်ား အားထုတ္ဖို႔ လိုအပ္ပါသည္။ ဒါန၊ သီလ၊ ဘာဝနာကုသိုလ္ ေကာင္းမႈမ်ားကို ႀကိဳးစား ျပဳလုပ္ၾကရင္း မိမိတို႔နီးစပ္ရာ ေဗာဓိပင္မ်ား သို႔ သြားေရာက္ၿပီး အေမႊးနံ႔သာရည္တို႔ျဖင့္ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႔စြာ သြန္းေလာင္းကာ ကုသိုလ္ယူၾကရပါမည္။ အခ်ဳိ႕အသင္းအဖြဲ႕ မ်ားသည္ ေရႊတိဂံု၊ ကမၻာေအး၊ ဗိုလ္တေထာင္၊ ဆူးေလစေသာ တန္ခိုးႀကီး ဘုရားမ်ားတြင္ စုေပါင္း၍ သံဃာေတာ္မ်ား ပင့္ၿပီး “အေနကဇာတိသံသာရံ” အစခ်ီေသာ ဥဒါန္းဂါထာေတာ္မ်ားႏွင့္ “ဇယေႏၲာေဗာဓိ ယာမူေလ" အစခ်ီေသာ ဂါထာမ်ားကို
သံၿပိဳင္ရြတ္ဖတ္ ပူေဇာ္နာယူၾကပါသည္။ ေညာင္ေရသြန္းေလာင္းၾကပံုမွာ - ေဗာဓိပင္ကို ျဗဟၼာ၊ နတ္၊ သိၾကား၊ နဂါး၊ ဂဠဳန္မ်ားက အရပ္ရွစ္မ်က္ႏွာ ဝန္းရံ၍ စတုေလာကပါလ နတ္မင္းႀကီးေလးပါးတို႔မွ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာတို႔တြင္ ေနရာယူထားၾက ၿပီး တာဝန္က်သူမ်ားက ေညာင္ေရအိုး ကိုယ္စီျဖင့္ အဆင္သင့္ျဖစ္ေသာအခါ အခမ္းအနားမွဴးမွ ေညာင္ေရသြန္းရန္ အခ်ိန္တန္ၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ပန္ၾကားလိုက္သည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ အရပ္ရွစ္မ်က္ႏွာမွ နတ္ျဗဟၼာ အားလံုးတို႔က “ဇေယာဟိ ဗုဒၶႆ သိရီမေတာ အယံ” အစခ်ီေသာ ဂါထာကို သံၿပိဳင္ရြတ္ဆိုပူေဇာ္ၿပီး ၿပိဳင္တူ ေညာင္ေရ သြန္းေလာင္းပူေဇာ္ ၾကပါသည္။

အထက္ပါဂါထာသည္ ဘုရားရွင္ ေဗာဓိပင္ႏွင့္ ေရႊပလႅင္၌ မာရ္နတ္မင္းႀကီးကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူစဥ္က မာရ္နတ္မင္း ႐ံႈးနိမ့္၍ အေဝးသို႔ ထြက္ေျပးသြားေသာအခါ နတ္ျဗဟၼာမ်ားက စုေပါင္း၍ေအာင္ပြဲခံ ေၾကြးေၾကာ္ရြတ္ဆိုေသာ ေအာင္သံေပးဂါထာ ျဖစ္ပါသည္။
အဓိပၸာယ္မွာ “ဤပြဲႀကီးသည္ က်က္သေရေတာ္မ်ား သခင္ ဘုရားရွင္၏ ေအာင္ပြဲသဘင္ႀကီး ပါေပတည္း။ ယုတ္မာ ညစ္ညမ္းပညာကန္းသည့္ မာရ္နတ္သား၏ ႐ံႈးပြဲႀကီးပင္ ျဖစ္ေတာ့သတည္း” ဟု ျဗဟၼာ၊ နတ္၊ သၾကား၊ နဂါး၊ ဂဠဳန္တို႔က စု႐ံုးၿပီး ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာ စၾကဝဠာတစ္ခုလံုး သိမ့္သိမ့္တုန္ေအာင္ ခ်ီးက်ဴးေၾကြးေၾကာ္ ေအာ္ဟစ္ဂုဏ္ျပဳေသာ အသံတို႔ပင္ျဖစ္ပါသည္။

“တိ႒ေႏၲ နိဗၺဳေတစာပိ၊ သေမစိေတၱ သမံ ဖလံ” ဟူေသာ ဘုရားေဟာေဒသနာ အရ နိဗၺာန္သို႔ ၾကြသြားေတာ္မူၿပီးေသာ ဘုရားရွင္ကို အာ႐ံုျပဳ၍ ပူေဇာ္ျခင္းသည္ မ်က္ေမွာက္ဘုရားရွင္ကို ဖူးေျမာ္ပူေဇာ္ ရသကဲ႔သို႔ ျဖစ္၍ အက်ဳိးထပ္တူညီမွ်ျဖစ္၏ဟု ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ ပဥၥဒိပိကာ ေထရီ ဝတၳဳ၌ ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ ပရိေဘာဂေစတီ ျဖစ္ေသာ ေဗာဓိပင္ကို ဆီမီးငါးတိုင္တို႔ျဖင့္ ပူေဇာ္ခဲ့ဖူးေသာေၾကာင့္ ကမၻာတစ္သိန္း တိုင္ေအာင္ အပါယ္ေလးပါးသို႔မလား မက် ေရာက္ရဘဲ လူနတ္တို႔၏ စည္းစိမ္ခ်မ္းသာ တို႔ကိုသာ အထပ္ထပ္အခါခါ ခံစား၊ စံစား ရၿပီး ေလာကီေလာကုတၱရာ ေကာင္းက်ဳိး ခ်မ္းသာမ်ားတိုးပြား၍ အဆံုးဘဝ၌ မဂ္ဖိုလ္ နိဗၺာန္သို႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳခဲ့ရဖူးသည္ ဆိုသည့္ ဘုရားေဟာ ေဒသနာေတာ္အား ေထာက္ထား၍ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔၌ ပူေဇာ္သူမ်ား အားလံုးတို႔သည္ ေဘးကင္းရန္ကြာ သုခခ်မ္းသာ က်က္သေရမဂၤလာ တို႔ႏွင့္ ျပည့္စံု၍ နိဗၺာန္ေရာက္ရန္ ေသခ်ာေသာ အေထာက္အပံ့ေကာင္း စင္စစ္ဧကန္ျဖစ္ပါသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ “ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔” အခါ သမယတြင္ ဘုန္းေတာ္အနႏၲ၊ ကံေတာ္ အနႏၲ၊ ဉာဏ္ေတာ္ အနႏၲ၊ စၾကဝဠာ ကမၻာေျမမိုး ျဖန္းျဖန္းက်ဳိးမွ် တန္ခိုးေတာ္ အနႏၲတို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုေတာ္မူေသာ ျမတ္စြာ ဘုရားရွင္ကို အာ႐ံုျပဳ၍ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔တြင္ ေညာင္ေရသြန္းေလာင္း ပူေဇာ္ရသျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုသမၼတ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာ္ႀကီးႏွင့္တကြ ႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားမ်ား အားလံုး ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ က်န္းမာခ်မ္းသာၿပီး ေကာင္းက်ဳိးအနႏၲ ျပည့္စံုၾက၍ ေအာင္တိုင္းဌာန ျမန္မာျပည္ျဖစ္ႏိုင္ပါေစေၾကာင္း ဆုမြန္ေကာင္း ေတာင္းလိုက္ရပါသည္။

The Voice Daily, May 23, 2013

ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ (သို႔) ဝိဆက္ေဒး Vesak Day

         ျမန္မာသကၠရာဇ္  ၁၃၇၅ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ဟာဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔ရဲ့ အထဋ္အျမတ္ထားရာ  ဗုဒၶေန႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကဆုန္လျပည့္ဗုဒၶေန႔ဟာဆိုရင္ မဟာလူသားျမတ္ဗုဒၶ၊ သစၥာတရားကုိ လမ္းညႊန္ေဖာ္ထုတ္ေတာ္မူတဲ့ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ရဲ့ေမြးေန႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတာ႔  ကဆုန္လျပည့္ဗုဒၶေန႔လို႔ေခၚဆိုၿပီး နိုင္ငံတကာသံုးအေနနဲ႔ေတာ႔  ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကို ဝိဆက္ေဒး (Vesak Day)  သို႔မဟုတ္  ဝိဆာခါေဒး (Vesaka Day) လို႔ေခၚပါတယ္ ။ တစ္နိုင္ငံနဲ႔ တစ္နိုင္ငံ  က်င္းပတဲ႔ရက္ေတြမတူညီသလို အေခၚအေဝၚေတြလည္းကြဲျပားၾကပါတယ္။

          အိႏၵိယ၊ ဘဂၤလားေဒရွ္နဲ႔ နီေပါႏိုင္ငံေတြမွာ ဤလျပည့္ေန႔ကို ၀ိဆာခ္ပူဇ(Visakah Puja)၊ ဗုဒၶ ပုရ္နိမာ(Buddha Purnima)၊ ဗုဒၶဇယႏၱိ(Buddha Jayanti)  လို႔လဲ အသိမ်ားပါတယ္။ ထိုင္းႏုိင္ငံမွာက ေတာ့ ၀ိဆာခဘုခ်( Visakha Bucha)၊ ဗီယက္နမ္မွာ ဖက္ဒန္း(Phật Đản)၊ အင္ဒိုနီးရွားမွာ ၀ိုင္းဆက္ (Waisak)၊ သီရိလကၤာမွာ ၀ိဆက္(ေ၀့ဆက္)( Vesak (Wesak))၊ တရုတ္စကားေျပာတဲ့ မေလးရွားနဲ႔ တရုတ္မွာ ေဖာဒန္း (fó dàn) ၊ တိဗက္မွာ စကဒ၀(Saga Dawa)လို႔ အသီးသီးေခၚဆို အသံုးျပဳကာ ပြဲေတာ္မ်ားကို က်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ လာအိုႏိုင္ငံမွာလဲ ဒီပဲြေတာ္နဲ႔ ထပ္တူျဖစ္တဲ့ပြဲေတာ္ တစ္ခုရွိပါတယ္။ အဆိုပါ ပြဲေတာ္ကေတာ့ ၀ိကဆက္ခ ေဘာကဆ(Vixakha Bouxa)လို႔ေခၚပါတယ္။

          ျမန္မာႏိုင္ငံမွာကေတာ့ ဒီအခ်ိန္က်င္းပတဲ့ ဒီပဲြေတာ္ကို ကဆုန္လျပည့္(Ka-sone-la-pyae)လို႔ အမည္တြင္ပါတယ္။ အဓိပၸါယ္ကေတာ့ ျမန္မာျပကၡဒိန္ရဲ႕ ဒုတိယေျမာက္လျဖစ္တဲ့ ကဆုန္လျပည့္လို႔ ဆိုလိုပါတယ္။ သီရိလကၤာ၊ မေလးရွား၊ ျမန္မာ၊ ထိုင္း၊ စကၤာပူ၊ ဗီယက္နမ္နဲ႔ အင္ဒိုနီးရွား၊ ေဟာင္ေကာင္၊ ထိုင္၀မ္တို႔မွာ ဒီ၀ိဆက္ပြဲေတာ္အခါသမယကို အမ်ားျပည္သူရုံးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာဓေလ့ထံုးစံမ်ားမွာ အသံုးျပဳတဲ့ မတူထူးျခားတဲ့ ျပကၡဒိန္ေတြရဲ႕ အလိုအရ၀ိဆက္ပြဲေတာ္ရက္ကို အတိအက်သတ္မွတ္ဖို႔ေတာ့ခက္ပါတယ္။
        ဗုဒၶဘာသာျပကၡဒိန္ကို လက္ခံအသံုးျပဳတဲ့ ေထရ၀ါဒတိုင္းျပည္မ်ားမွာ ထံုးစံအားျဖင့္ ငါးလေျမာက္သို႔မဟုတ္ ေျခာက္လေျမာက္ရဲ႕ လျပည့္ေန႔၊ ဥပုသ္ေန႔မွာ ပြဲေတာ္ရက္ က်ေရာက္ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံမွာေတာ့ တရုတ္ျပကၡဒိန္မွာ ပထမဆံုးလျပည့္က်တဲ့ ေလးလေျမာက္ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္တိုင္းျပကၡဒိန္အရကေတာ့ ပြဲေတာ္ရက္ဟာ တစ္သမတ္တည္း မရွိႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဧၿပီလနဲ႔ ေမလမွာေတာ့က်ေရာက္ေလ့ရွိပါတယ္။
       ၁၉၅၀ခုႏွစ္မွာ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားညီလာခံၾကီးကို သီရိလကၤာႏိုင္ငံမွာ က်င္းပ ခဲ့ပါတယ္။ အဆိုပါညီလာခံမွာ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ေမြးေန႔ကို ၀ိဆက္ေန႔အျဖစ္ ပြဲေတာ္က်င္းပၾကဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၀ိဆက္အခါေတာ္ေန႔ေရာက္တိုင္း တစ္ကမၻာလုံးမွာရွိတဲ့ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားဟာ ဗုဒၶဘာသာဓေလ့ထုံးစံမ်ားရဲ႕ ထူးျခားတဲ့အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို အမွတ္တရဂုဏ္ျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။ တခါတရံဗုဒၶေန႔လို႔လဲသံုးၾကပါတယ္။

          ဒီကဆုန္လျပည့္ဗုဒၶေန႔ဟာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြအတြက္ ထူးျခားတဲ႔အခ်က္(၅)ခ်က္ႏွင့္ ျပည့္စုံသည့္အတြက္ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ျဖစ္ပါတယ္။ထုိငါးခ်က္မွာေအာက္ပါအတုိင္းျဖစ္ပါသည္။

၁ ။  ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ေလာင္းဟာ သုေမဓါရွင္ရေသ႔ဘဝနဲ႔ ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရား ၾကြလာတဲ႔လမ္းခရီးမွာ မိမိကုိယ္ကုိတံတားအျဖစ္၀မ္းလ်ားေမွာက္ေပးေတာ္မူၿပီးေနာက္ ယေသာ္ဓရာ အေလာင္းသုမိတၱာမိန္းကေလးထံမွၾကာပန္းကုိယူလွ်က္ ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားအား လွဴဒါန္းေတာ္ မူပါတယ္။ ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားရွင္မွအလွဳကိုလက္ခံေတာ္မူၿပီး ဒီရေသ႔ဟာ ေနာက္ ေလးသခ်ၤနဲ႔ ကမၻာတစ္သိန္းအၾကာ ဘဒၵကမၻာမွာ ေဂါတမဘြဲ႔ေတာ္နဲ႔ ဘုရားစင္စစ္ျဖစ္မယ္ဆိုတာကိုတာ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ ထားတဲ႔ေန႔ဟာ ဒီကဆုန္လျပည့္ေန႔ျဖစ္ပါတယ္။

၂ ။   ဘုရားေလာင္းရဲ့ေနာက္ ေနာက္ဆံုးဘဝ သိဒၶတၳမင္းသားအျဖစ္ မဟာသကၠရာဇ္ ၆၈ ခုႏွစ္ ၊ ကဆုန္လျပည့္ ေန႔ (ဘီစီ ၆၂၃ )သကၠတိုင္း ၊ ကပိလဝတၳဳၿမိဳ႔ေတာ္နဲ႔  ေဒဝဒဟၿမိဳ႔အၾကားမွာရွိတဲ႔ လုမၺနီအင္းၾကင္းေတာမွာဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ႔ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ျမတ္စြာဘုရားရွင္ေမြးေန႔ဟာလည္း ကဆုန္လျပည့္ေန႔ျဖစ္ပါတယ္။  အဲဒီေန႔မွာပဲျမတ္စြာဘုရားွရင္ရဲ့ ဖြားဘက္ေတာ္ေတြျဖစ္တဲ႔ ညီေတာ္ အာနႏၵာ ၊ ယေသာ္ဓရာမိဖုရား ၊ ဆႏၵအမတ္ ၊က႑ကျမင္း ၊ မဟာေဗာဓိေညာင္ပင္ႏွင္႔ ေရႊပလႅင္ ၊  ေရႊအိုးႀကီး ၄ လံုးတို႔ပါတၿပိဳင္တည္းေပၚထြန္းခဲ႔ပါတယ္ ။

၃ ။   ျမတ္စြာဘုရားရွင္ဟာ မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃-ခု ကဆုန္လျပည့္၊ဗုဒၶဟူးေန႔ (ဘီစီ ၅၈၈ )မွာ ဘုရားအျဖစ္ကုိေရာက္ေတာ္မူပါတယ္။ ဒီဘုရားျဖစ္တဲ႔ ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာပဲ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က အတြင္းရန္ျဖစ္တဲ႔ကိေလသာရန္ကုိေအာင္ျမင္ေတာ္မူခဲ႔ၿပီး၊ အျပင္ရန္ျဖစ္တဲ႔မာနတ္ရန္ကိုေအာင္ျမင္ ေတာ္မူခဲ႔ပါတယ္။ သမၼာသမၺဳဒၶဘုရားမ်ားသာရရွိအပ္ေသာ သဗၺညဳတေရႊဥာဏ္ေတာ္ႀကီးကိုလည္း   ဒီကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာပဲရရွိေတာ္မူခဲ႔တာျဖစ္ပါတယ္။

၄ ။  ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ဘုရားျဖစ္ေတာ္မူၿပီးတစ္ႏွစ္အၾကာ  မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၄-ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔(ဘီစီ ၅၈၇) သာဝတၳိၿမိဳ႔၊ေဇတဝန္ေရႊေက်ာင္းေတာ္ႀကီးမွာ  ဗုဒၶဝင္ ပါဠိေတာ္ႀကီးကို ေဟာၾကားခဲ႔ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ဘုရားရွင္ရဲ့ျဖစ္စဥ္ေတာ္ ဗုဒၶ၀င္ကိုေဟာၾကားခဲ႔တာလည္း ဒီကဆုန္လျပည့္ပဲျဖစ္ပါတယ္။

၅ ။     ျမတ္စြာဘုရားရွင္ဟာ ဘုရားအျဖစ္ ၄၅ ဝါပတ္လံုး တရားဓမၼေဟာၾကားၿပီး သတၱဝါတို႔အက်ိဳးကို ေန႔မနားညမအားႀကိဳဳးစားေဆာင္ရြက္ေတာ္မူခဲ႔ၿပီး  မဟာသကၠရာဇ္ ၁၄၈-ခုႏွစ္၊ကဆုန္လျပည့္ (ဘီစီ ၅၄၃)ေန႔  ကုသိနာ႐ုံျပည္ ၊မလႅာမင္းတို႔ရဲ႕အင္ၾကင္းစံုစုံေပါက္ေရာက္ေနေသာ အင္ၾကင္းေတာမွာ ပရိနိဗၺာန္စံဝင္ေတာ္မူခဲ႔ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင္႔ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္စံဝင္ေတာ္မူတာလဲ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုထူးျခားတဲ႔ အခ်က္ ( ၅ ) ခ်က္နဲ႔ ျပည့္ စံုေနတဲ႔ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ကို   ဖြား ပြင့္ ေဟာ စံ ဗ်ာဒိတ္ခံ မွတ္ရန္ လကဆုန္လုိ႔ မွတ္ရလြယ္ေအာင္ သေကၤတ ျပဳထားၾကပါတယ္။
         ဗုဒၶဘာသာျမန္မာလူမ်ိဳးတို႔ ဓေလ႔မွာေတာ႔ ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ ကိုေန႔ထူးေန႔ျမတ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး ဗုဒၶရဲ့အမွတ္အသားအပင္ျဖစ္ေတာ္မူတဲ႔ ေဗာဓိေေညာင္ပင္တို႔ကို ေညာင္ေရ သြန္းေလာင္းျခင္း၊ ဥပုသ္သီလေဆာက္တည္ျခင္း၊ ကုသိုလ္ေကာင္းမွဳျပဳလုပ္ျခင္းတို႔ လုပ္ေဆာင္ ၾကပါတယ္။ 

ကံ ( ဥဒကံ ) ဆိႏၵတိ ဧတၳာ တိ ကံဆိန္၊
ကံ ( ဥဒကံ ) ဆိဇၨတိ ဧတၳ ( ဧတသၼိ ံ မာေသ တိ ) ကံဆိန္၊

ဧတၳ ဧတသၼိ ံမာေသ - ဤကဆုန္လ၌ ၊ ကံ ဥဒကံ - ေရသည္၊ ဆိဇၨတိ - ေၿခာက္ခမ္း ၿပတ္ေတာက္တတ္၏၊ ဣတိတသၼာ-ထို႔ေႀကာင္႔၊ကံဆိန္-ကဆုန္လမည္၏။

ကဆုန္လၿပည္႔ ေန႔ဟာ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ ၀င္တို႔အတြက္ နွိင္းလို႔ မရနိုင္တဲ႔ ေန႔ထူးေန႔ၿမတ္ တေန႔ဆုိတာ ေသခ်ာပါတယ္။ ဒါေႀကာင္႔လဲ ၁၂ လ ရွိတဲ႔အထဲက အေၿခာက္ေသြ႕ အပူၿပင္းဆုံးလုိ႔ ဆုိရမယ္႔ကဆုန္လကို ေရၿပတ္တဲ႔လ၊ ေရရွားပါးတဲ႔လလို႔ဆုိရတာပါ၊ သစ္ပင္ႀကီးငယ္အားလုံး ေရရွားလြန္းလို႔ ညွိဳးေရာ္ ႏြမ္းလ်ေနတာေႀကာင္႔ ေရလိုအပ္ေနတဲ႔ အခ်ိန္မွာ ဘုရားရွင္ရဲ႕ ဖြားဖက္ေတာ္၊ ပရိေဘာဂေစတီ၊ သဗၺညဳတဥာဏ္ေတာ္ရဲ႕ မွီခိုရာၿဖစ္တဲ႔ မဟာေဗာဓိပင္ကို ကာလဒါန လို႔ ဆိုရမယ္႔ ေရသြန္းေလာင္းၿခင္း ဥဒကဒါန ကို ၿပဳႀကၿခင္းပဲ ၿဖစ္ပါတယ္၊

ကဆုန္လျပည့္ေန႔နွင္႔ ပက္သက္ၿပီး ၿဖစ္ ပ်က္ ခဲ႔တဲ႔ ဗုဒၶ၀င္ေတြက ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔အား ႀကည္ႏူးမွဳ႕၊ လြမ္းေဆြးမွဳ႕၊ သက္ေတာ္ထင္ရွား ဘုရားရွင္ကို တမ္းတမွဳ႕ ေတြ ၿဖစ္ေစတာေႀကာင္႔ ကဆုန္ ေညာင္ေရသြန္းပြဲေတာ္ ကို ပုိမို အသက္၀င္ေစၿပီးစိတ္ကုိတက္ႀကြလန္းဆန္းေစပါတယ္၊


ေဗာဓိဆုိတဲ့ပါဠိသည္သိျမင္ေတာ္မူျခင္း၊သိျမင္ေတာ္မူရာလုိ႔အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ဘုရားရွင္ အဆူဆူတုိ႔ရဲ႔ သစၥာေလးပါးျမတ္တရားကုိ ပုိင္းျခားထင္ထင္သိျမင္ေတာ္မူရာ သစ္ပင္ထူး ၊သစ္ပင္ျမတ္ ေတြကုိ ေဗာဓိပင္လုိ႔သတ္မွတ္ေခၚဆုိၾကတယ္ျဖစ္ပါတယ္။
ေဗာဓိပင္ဆုိတာဖြားဘက္ေတာ္လည္းျဖစ္သလုိ ပရိေဘာဂေစတီထုိက္္တယ္ဆုိတာကုိ ဘုရားရွင္ သက္ေတာ္ထင္ရွားရွိကတည္း အရွင္အာနနၵာကုိမိန္႔ဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဘုရားရွင္ကုိယ္စား ပူေဇာ္ ထုိက္ေၾကာင္း ေတရသကနိပါတ္ေတာ္လာ ၊ကာလိဂၤေဗာဓိဇာတ္မွာျပဆုိထားၿပီး၊ ခုဒၵကပါဠိ အ႒ကထာ နိမိက႑သုတ္အဖြင့္၌လည္း ပရိေဘာဂေစတီ မည္ေၾကာင္းဖြင့္ဆုိထားပါတယ္။
ဘုရားရွင္ေတြရဲ႔ သစၥာေလးပါးကုိသိျမင္ရာ မဟာေဗာဓိပင္ဆုိတာ ဘုရားရွင္ တုိ႔သက္ေတာ္ ထင္ရွားရွိစဥ္မွာပင္ ေစတီမည္ပါတယ္။
ဘုရားရွင္မိန္႔မွာစကားကုိမွတ္သားၿပီး အရွင္အာနႏၵာလည္း မဟာေဗာဓိပင္မွမ်ဳိးေစ့ကုိ သာဝတၳိျပည္၊ ေဇတဝန္ေက်ာင္းေတာ္မုခ္ဦးတံခါးဝ၌ စုိက္ပ်ဳိးခဲ့ပါေလေတာ့သည္။ဗုဒၶဂယာ ေျမျမတ္မဟာမွေညာင္မ်ဳိးေစ့ကုိေတာ့ အရွင္သာရိပုတၱရာမေထရ္ျမတ္ႀကီးက တန္ခုိးျဖင့္ယူေဆာင္ ေပးတယ္လုိ႔ေတာ့မွတ္သားဘူးပါသည္။ လူအမ်ားသည္ဘုရားရွင္မရွိခုိက္လာ ေရာက္ၾကလ်င္ ေဗာဓိ ပင္ကုိ ဘုရားရွင္ကုိယ္စားပူေဇာ္ဖူးေမွ်ာ္ၾကပါတယ္။ အဆုိပါေဗာဓိပင္သည္ကား အာနႏၵာေဗာဓိပင္ အျဖစ္မွတ္သားေခၚေဝၚၾကပါတယ္။
`    ေညာင္ေရသြန္းၾကတယ္ဆုိတာကေတာ့ ျမန္မာမင္းမ်ားလက္ထက္ကစတင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႔တဲ့ေႏြကုိျဖတ္သန္းရတဲ့ သစ္ပင္ဆုိတာေရစင္ေလးေတြ ေသာက္သုံးရမွ လန္းဆန္းရမွာပါ။ မုတ္သုန္မုိးကလည္းလုံေလာက္ေအာင္ မရြာသြန္းႏုိင္ေသးတဲ့အခ်ိန္မုိ႔ ဗုဒၶဘာသာဝင္ တုိ႔ အထြဋ္အျမတ္ထားရာ ဘုရားရွင္ကုိယ္စား ေညာင္ဗုဒၶေဟေဗာဓိပင္ကုိ လန္းဆန္းေစတဲ့ ေရစင္လွဴဒါန္းမႈကုိ ေရွးလူႀကီးမ်ားအေမွ်ာ္အျမင္ႀကီးစြာ စီမံခဲ့တာျဖစ္ေပလိမ့္မည္။
ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၅၃၆ တြင္ နရပတိစည္သူမင္းလက္ထက္တြင္ေပါင္ေလာင္ရွင္ဟုအမည္တြင္သည့္ အရွင္ကႆပမေထရ္သည္သီဟုိဠ္(သီရိလကၤာ)ကၽြန္းသုိ႔သြားေရာက္ၿပီး ေဗာဓိေညာင္ေစ့မ်ားကုိ ျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔ ယူေဆာင္လ်က္ စုိက္ ပ်ဳိးခဲ့ၾကပါတယ္။
ေညာင္ေရသြန္းသည့္ဓေလ့ကုိ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၆၈၄ ခုႏွစ္ ပင္းယတြင္ မင္းျပဳေသာ ဥဇနာမင္းႀကီးသည္ပုဂံမွ နရပတိစည္သူမင္းထံမွ ေဗာဓိေညာင္ေစ့ မ်ားကုိေတာင္းခံလ်က္ ကုိယ္ေတာ္ တုိင္စုိက္ပ်ဳိးခဲ့ ေၾကာင္းသိခဲ့ရပါတယ္။ ဥဇနာမင္းသည္ စုိက္ပ်ဳိးၿပီး ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းပြဲေတာ္ကုိ ဦးေဆာင္က်င္းပခဲ့ပါတယ္။

          စာဆုိရွင္နဝေဒးက
ဝဇီရာေခါင္၊ေရႊေညာင္ေဗာဓိ၊ဒကၡိသာခ၊ရုပ္ရွင္လွႏွင့္
ဝိဇယရံသီ၊သရီေမြပုံ၊ ေရႊစည္းခုံလည္း၊ျဖာတုန္တစ္သန္း၊ေန႔ညဥ္႔ထြန္းသား
အက္ကၽြန္းမင္းသာ၊ကုိးကြယ္ရာကုိ၊ဒီပါဇမၺဴ၊ေရႊျပည္သူတုိ႔၊ဆုယူရႊင္လန္း
တင္လွဴဒါန္း ၍ တိမ္ပန္းပဇၨဳန္၊ ခ်ိန္းမဲ့သုန္သည္၊ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းတည္း။
လုိ႔ေရးဖြဲ႔မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ပါတယ္။

မဟာအတုလမင္းႀကီးကလည္း --
ျမဴေျခငယ္စြန္းပါလုိ႔၊ ေနဝန္းငယ္စက္ရွိန္၊
ေတာက္ေလာင္ငယ္ထိန္သည္။
ဖလ္သူရိန္ေတေဇာေၾကာင့္ ပူဗ်ာကဲတဲ့ လကုိေလး။
ရာသီငယ္ၿပိႆ၊မေဟသီလည္း၊ေရြညီခလုိ႔၊
ပန္းျမစကားဝါ၊ ဝိသာခါႏွင့္၊ တာရာၿခံရံ၊ စန္းေငြယုံ ဖန္ သည့္ ႏွယ္၊
ဆဒၵန္ပုိင္ေဗြဘုံမွာ၊ လကဆုန္ေညာင္ေရပြဲမုိ႔ သဲလွတယ္ေလး။
လုိ႔ေရးဖြဲ႔ခဲ့ တဲ့မွတ္တမ္းေလးေတြအရလည္း ေႏြအပူကုိေရအလွဴေပးၾကတဲ့ ျမန္မာ့ရုိးရာဓေလ့ကုိ ေတြ႔ျမင္ႏုိင္ပါေသးတယ္။